گفته های بزرگان درباره کتاب
کتاب، بهترین گوینده و سخن ران است. امام علی علیه
السلام
::
::
کتاب هایتان را خوب نگه دارید که در آینده به آنها نیاز
خواهید داشت. امام صادق علیه السلام
کتاب، بوستان دانشمندان است. امام علی علیه السلام
::
::
دانش خود را بنویس و آن را در میان برادرانت منتشر ساز.
امام صادق علیه السلام
::
::
کتاب، بزرگ ترین اختراع بشر است. ویلیام شکسپیر
:::
::
اگر کتابی ارزش خواندن را داشته باشد، پس ارزش خریدن هم
دارد. دوژن راسکن
تو در یک شب
این کتاب را می خوانی و من موی خود را برای نوشتن آن سپید کرده ام. سوئه
::
::
هیچ گاه کتابی را تنها به این دلیل که شروعش کرده ای، به
پایان مبر. جان ویتراسپون
::
::
هنگام مطالعه کتاب، طرف صحبت فقط دانشمندان هستند.
ساموئل اسمایلز
:::
::
کتابی که می خوانی، نباید به جای تو فکر کند، بلکه باید
تو را به اندیشیدن وادارد. جیمز مک واش
::
::
مطالعه، اندیشیدن با ذهن دیگری است.آرتور شوپنهاور
::
::
مطالعه، یگانه راهی است برای آشنایی و گفتگو با بزرگان
روزگار که قرن ها پیش در دنیا به سر برده و اکنون در زیر خاک منزل دارند.دکارت
::
::
شرط مطالعه کتاب خوب، نخواندن کتاب بد است؛ زیرا زندگی
کوتاه است و فرصت و توان محدود.آرتور شوپنهاور
::
::
کتاب یک
غذاست؛ یک غذاى روح است؛ یک نوشیدنى روح است و چنانچه مقوّى باشد، روح را تقویت مى‌کند.
مقام معظم رهبری
::
::
کتاب خریدن، باید یکی از مخارج اصلی خانواده محسوب بشود.
مقام معظم رهبری
::
::
چشم داشتی که باید از یک کتاب داشت، این است که شفاف
باشد و نور را بازتاباند.کریستین بوبن
::
::
کتاب راستین همان است که پا به تنهایی ما می
گذارد.کریستین بوبن
::
::
یک کتاب خوب، خون حیات بخش و ارزشمند روح هنرمند
است.میلتون
::
::
کتاب، رکن بزرگ نیک بختی انسان است.فردریک کبیر
::
::
بهترین کتاب آن است که انسان را به اندیشه وادارد، وگرنه
به درد پاره کردن هم نمی خورد.الفبس
::
::
هر چه بیشتر کتاب بخوانید، بیشتر از زندگی حقیقی
برخوردار خواهید شد.فرانسوا ولتر
::
::
برخی کتب را باید چشید، برخی دیگر را باید بلعید و تعداد
محدودی را هم باید جوید و هضم کرد.فرانسیس بیکن
::
::
در دنیا لذتی که با لذت مطالعه برابری کند، وجود
ندارد.لئو نیکولایویچ تولستوی
::
::
به جای آنکه چندین کتاب بخوانی، کتابهای خوب را چندین
بار بخوان.سنکا
::
::
ما نه تنها باید کتابهای خوب خود را دوست بداریم، بلکه
باید سعی کنیم وجود خودمان نیز به منزله کتاب خوبی باشد که دیگران از آن سرمشق
بگیرند.فنلون
::
::
مطالعه کتاب یعنی تبدیل ساعت های ملالت بار به ساعت های
لذت بخش.شارل دو مونتسکیو
::
::
برگهای کتاب به منزله بالهایی هستند که روح ما را به
جهان روشنایی پرواز می دهند.فرانسوا ولتر
::
::
کتابهای مفید، آنهایی هستند که خواننده را تشویق به
تکمیل آن کنند.فرانسوا ولتر
::
::
من هیچ غمی نداشته ام که خواندن یک صفحه کتاب آن را از
بین نبرده باشد.منتسکیو
::
::
راستگوترین، بی توقع ترین، مفیدترین و همیشگی ترین رفیق
برای هر کسی کتاب است.مارک تواین
::
::
ستون تمدن، کتاب و مطبوعات است.پلو تارک
کتاب خوب در
حکم دوست خوب است.روسن پیر
::
::
خواندن کتابهای خوب، [ در حکم ] مکالمه با انسانهای
شرافتمند گذشته است.دکارت
::
کتاب و کتابخوانی از منظر قرآن
دین مبین اسلام و کلام‌الله مجید برای مطالعه و کتابخوانی و کسب علم ارزش و اعتبار خاصی قائل شده است. اهمیت کتابخوانی در اسلام به‌قدری است که معجزه پیامبر اکرم (ص) از نوع کتاب است و در این کتاب مقدس هم اولین آیاتی که بر پیامبر (ص) نازل شده با امر به خواندن و الفاظ کتاب، قلم، و علم توأم شده است. اهمیت کتاب و کتابخوانی و عظمت و شرافت کتاب در اسلام تا حدی است که خداوند متعال به قلم و به آنچه می‌نویسد، قسم یاد می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی جایگاه، معنا، و مفهوم کتاب و کتابخوانی از منظر قرآن کریم، دین مبین اسلام، پیامبر اسلام(ص)، و ائمه اطهار(ع) است. همچنین نقش کتاب در هدایت، رستگاری، و پیشرفت علمی و فرهنگی انسانها و جامعه بشری مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. این مطالعه به روش کتابخانه‌ای و از طریق تحلیل محتوای کلام الله مجید، احادیث، و سایر متون موجود انجام گرفته است. قرآن کریم در مورد «کتاب» معانی اصطلاحی مختلفی را اطلاق کرده است: الف) کتب شرایع دین، ب) کتبی که اعمال بندگان را ثبت و ضبط می‌کند، و ج) کتبی که جزئیات نظام هستی و حوادث واقعه را ثبت و ضبط می‌کند. هم در قرآن و هم در روایات و گفتار بزرگان بر نقش سازنده کتاب و کتابخوانی در رشد و تعالی فکری و اجتماعی انسانها با تأکید فراوان اشاره شده است. بهطوریکه، در یک تقسیم‌بندی جالب، جوامع بشری را به دو قسمت جوامع دارای کتاب و جوامع بدون کتاب تقسیم می‌کند. همچنین، قرآن و روایات، کتاب و کتابخوانی را وسیله‌ای برای حفظ و سازماندهی و انتقال ذخایر فرهنگی و علمی به نسل‌های آینده دانسته بر تأثیرات معنوی و اخروی مطالعه و به میراث گذاشتن دانش برای آیندگان اشارات فراوان می‌کند. قرآن کریم، به سبب اینکه برای علم و دانش و کسب علم و تفکر در پدیده‌های جهان هستی اهمیت خاصی قائل شده است، به تبع آن، برای دانشمندان و علمای دین و دانش هم فضیلت و اعتبار خاصی قائل شده و ویژگی مهم علم و دانش را، دوام و ماندگاری منافع آن هم در این دنیا و هم در آخرت برای افراد دانسته است. بهطوریکه، در روایات و احادیث هم عالمان بر عابدان برتری دارند؛ چون منافع عبادت فقط شامل شخص عابد است ولی منافع علم هم شامل عالم و هم شامل سایر افراد می شود. بهطوریکه، در قرآن و اسلام، کتاب و کتابخوانی از جایگاهی بس عظیم برخوردار است. بررسی آماری محتوای کلام الله مجید نشان داد که واژه کتاب به اشکال مختلف 255 بار، واژه علم 582 بار، واژه قلم 2 بار، و واژه اقرأ 3 بار در قرآن تکرار شده است. در نتیجه مطالعه و کتابخوانی و تحصیل علم و دانش از فرایض بسیار مؤکد در دین مبین اسلام، قرآن کریم و احادیث و گفتار بزرگان دانش است. به همین سبب توجه به بسترسازی‌های لازم و ایجاد مراکز کتابخوانی و کتابخانه‌ها و مراکز اطلاع‌رسانی و ترویج فرهنگ مطالعه از راههای مختلف لازم و ضروری است.
ترویج فرهنگ مطالعه
|
گفته اکثر جامعه شناسان، اقوام و مللی که با مطالعه مانوس
بوده و کتاب و کتابخوانی در میانشان رواج بیشتری داشته است، توانسته اند فرهنگی
ماندگارتر و پویاتر از خود به جای بگذارند و میراث فرهنگی و گنجینه های معارف و
دستاوردهای عالمان و فرهیختگان خود را به نسل های دیگر منتقل کنند. |
 |
پر خواننده ترین کتابهای دنیا
به گزارش خورشید پرس، هر روزه کتابهای زیادی در دنیا به بازار نشر عرضه میشود. صنعت کتاب و نشر یکی از صنایع پیشرو در اقتصاد به‌شمار می‌رود که ارتباط مستقیمی با پیشرفت وضعیت فرهنگی یک جامعه دارد چنانچه برای بسیاری از برنامه‌ریزان فرهنگی و جامعه‌شناسان، تعداد کتابهای منتشر شده و تیراژ آن، یکی از فاکتورهای بررسی وضعیت فرهنگی است. با این همه کمتر کتابی می‌تواند بیش از یک میلیون نسخه فروش کند با این حال کتاب‌هایی نیز در تاریخ نشر بوده‌اند که رکورد نسخه‌های فروش رفته را شکسته‌اند و به پرفروش‌ترین کتابهای تاریخ دنیا تبدیل شده‌اند. به گزارش خبرنگار ما چند کتاب به عنوان پرفروش‌ترین کتاب انتخاب شده‌اند و با توجه به گسترش جمعیت و پیشرفت در صنعت چاپ، امکان جابه‌جایی و تغییر در این فهرست چندان دور از انتظار نخواهد بود.
"داستان دو شهر"، اثر چارلز دیکنز
پرفروش‌ترین کتابی که تاکنون در تاریخ به فروش رفته، رمانی است از چارلز دیکنز به نام داستان دو شهر. این رمان نخستین بار در سال 1859 میلادی چاپ شد و تاکنون توسط ناشران مختلف به چاپ رسیده و اخیرا نیز در سال 2011 توسط انتشارات پنگوئن با تیراژ بالا به چاپ رسید. این رمان، جوانی کشاورز زاده را تحت تعالیم اشرافیگرائی‌های فرانسوی در سال‌های منتهی به انقلاب و خشونت‌های انقلابیون را نسبت به اشراف سابق، در سال‌های اول انقلاب فرانسه به تصویر می‌کشد. در این جریانات ماجرای چند نفر دنبال میشود، از همه مهمتر چارلز دارنه، اشرافی فرانسوی سابق که با وجود ذات خویش، قربانی هیجانات ضد تبعیض انقلاب میشود و سیدنی کارتن، وکیلی بریتانیایی که فراری است و تلاش می‌کند زندگی ناخوشایندش را با عشق به همسر دارنه، لوسی مانه نجات دهد.
"ارباب حلقه‌ها"، اثر جان رونالد تالکین
رمان ارباب حلقه‌ها نخستین بار در سال 1954 میلادی به چاپ رسید و تاکنون بیش از 150 میلیون نسخه در سراسر جهان فروش داشته است. تاکلین استاد زبانشناسی دانشگاه اکسفورد با استفاده از دانشش درزمینه زبان، رمانی سه گانه خیالی و حماسی نوشت. از شخصیت‌های معروف داستان می‌توان به آراگورن و سائورون اشاره کرد. آراگورن پسر آراتورن که از نژاد نومه نور است، وارث پادشاهی فراموش شده الندیل و ایزیلدور در سرزمین میانه است. آراگورن بعد از نابودشدن سایرون به عنوان شاه ا...سار تاجگذاری کرد و صلح را به ارمغان اورد. ارباب تاریکی یا سائرون شخصیت منفی اصلی اثر است و کسی است که حلقه یکتا را برای کنترل نوزده حلقه دیگر قدرت ساخته است و بنابر همین مساله «ارباب حلقه‌ها» خوانده میشود.
"هابیت"، یا آنجا و بازگشت دوباره، اثر جان رونالد تالکین
سومین کتاب پرفروش تاریخ نیز نوشته تالکین نویسنده ارباب حلقه‌هاست. این رمان در فضایی اوهامی و تخیلی و در اصل برای کودکان نوشته شده بود. این کتاب داستان یک‌هابیت است به نام بیلبوبگینز.هابیت‌ها گونه‌ای از موجودات تخیلی در رمانهای تالکین هستند که در سرزمین میانه زندگی می‌کنند. وی درگیر ماجرایی میشود تا سهمی از گنجی را به دست آورد که به دست اژدهایی به نام اسماگ افتاده است. کتاب در ۲۱ سپتامبر ۱۹۳۷ منتشر شد و برنده جایزه نیویورک هرالد تریبون برای بهترین داستان تخیلی جوانان شد. این کتاب هنوز هم پرطرفدار است و به عنوان یک نمونه کلاسیک کتابهای کودکان شناخته میشود.
رؤیای تالار سرخ، اثر کائو ژوکین
رؤیای تالار سرخ یا رویای خانه سرخ رمانی است نوشته کائو ژوکین، نویسنده چینی قرن هجدهم. این کتاب از شاهکارهای ادبیات کلاسیک چین بشمار می‌آید که در زمان دودمان چینگ نوشته شده است. در مورد این کتاب دو دیدگاه وجود دارد. یکی آنکه کتاب براساس زندگی نامه شاعر منچو قرن هفدهم نالان هیسنگ ته نوشته شده است و دیگر آنکه کتاب زندگی نامه خود نویسنده است.
اهمیت این رمان به سبب شخصیت‌پردازی برای تعداد زیادی از قهرمانان داستان، ساختار روانشناسانه قابل‌توجه است.
"و سپس هیچ کس نبود"، اثر آگاتا کریستی
آگاتا کریستی نویسنده انگلیسی مشهور داستان‌های جنایی و ادبیات کارآگاهی است و هر کتابی که می‌نوشت به سرعت و با نسخه‌های بالا به فروش می‌رفت. او درمجموع 66 رمان جنایی نوشت. داستان‌های آگاتا کریستی، به‌خصوص آن دسته که درباره ماجراهای کارآگاه هرکول پوآرو یا خانم مارپل هستند، نه‌تنها لقب «ملکه جنایت» را برای او به ارمغان آوردند بلکه وی را به عنوان یکی از مهمترین و مبتکرترین نویسندگانی که در راه توسعه و تکامل داستان‌های جنایی کوشیده‌اند نیز معرفی و مطرح کردند. از روی رمانهای او فیلم و سریال‌های زیادی نیز ساخته شده است.
"شیر، جادوگر و گنجه"، اثر کلایو لوئیس
نویسنده مشهور ایرلندی در سال 1950 کتابی منتشر کرد که به سرعت به یکی از کتابهای محبوب انگلیسی‌زبانان تبدیل شد.وی استاد کرسی انگلستان قرون وسطی و رنسانس در دانشگاه کمبریج بود و در طول عمر خود درزمینه‌های گوناگون ادبیات آثار بسیاری پدید آورد که بیشتر کتابهای او درباره الاهیات مسیحی، و ادبیات قرون وسطا و دوران رنسانس است.
"او: تاریخ یک ماجراجویی"، اثر هنری هگارد
این رمان در سال 1887 به‌صورت سریالی در مجله گرافیک ارائه شد و به دلیل استقبال فوق العاده خوانندگان به صورت کتاب به چاپ رسید و تاکنون نیز در حال تجدید چاپ است. این اثر یکی از آثار کلاسیک ادبیات تخیلی است. این رمان که زاویه راوی اول شخص بیان میشود شرح سفر شخصی به نام هوراس هولی و همراهش به یک سلسله پادشاهی گمشده در قاره آفریقا است. آنها با قبایل اولیه و ملکه‌ای رازآمیز برخورد می‌کنند و عبارت او در واقع اشاره به همین ملکه است.
"شازده کوچولو"، آنتون دو سنت اگزوپری
شازده کوچولو یا شهریار کوچولو داستانی است به زبان فرانسوی نوشته آنتوان دو سنت اگزوپری است. این داستان از معروف‌ترین داستان‌های کودکان و سومین داستان پرفروش قرن بیستم در جهان همچنین یکی از پرفروش‌ترین کتابهای تمام دوران‌هاست. در این داستان اگزوپری به شیوه‌ای سورئافهرست ی و به بیان فلسفه خود از دوست داشتن و عشق و هستی می‌پردازد. این کتاب ترجمه‌های متعددی به زبان فارسی دارد که در این میان ترجمه‌های احمد شاملو (که وی نام مسافر کوچولو را برای ترجمه خود برگزید)، محمد قاضی و ابوالحسن نجفی معروف‌ترند.
"رمز داوینچی"، اثر دن براون
رمز داوینچی، نام رمانی کارآگاهی و ماجرایی است از نویسنده آمریکایی، دن براون که از فروش و استقبال گسترده‌ای در سراسر جهان برخوردار بوده‌است و در فاصله چند سال پس از چاپ آن در سال 2003 میلادی، یک فیلم سینمایی و یک بازی ویدئویی هم بر اساس آن ساخته شده‌است. این کتاب شدیدا علیه کلیسای کاتولیک، واتیکان، پاپ و گروه مذهبی اپوس دئی است و از همین‌رو گروه‌های مختلف مسیحی و علیه آن واکنش نشان داده‌اند.
ماجرای داستان حول یک تئوری خاص درمورد تاریخ مسیحیت می‌گردد که پیش از این کتاب نیز در موردش صحبت شده است و تاریخ‌دانانی با آن موافقند. لازم به ذکر است که کتاب «خون مقدس، جام مقدس» منبع اصلی براون برای این تئوری‌ها بوده است. طبق این تئوری عیسی مسیح با مریم مجدلیه ازدواج کرده است و صاحب فرزند شده است و کلیسای کاتولیک و واتیکان با اطلاع از این قضایا قصد در پنهان‌کردن آنها داشته‌اند. در ضمن «جام مقدس» نه یک شیئی بلکه خود مریم مجدلیه است.
ابن مسکویه،مورخی کتابدار
ابن مسکویه. احمدبن محمد ابن مسکویه (برخی متون: ابوعلی) مورخ، فیلسوف، پزشک، کتابدار، و ادیب پرآوازه ایرانی که از تاریخ تولد وی اطلاع دقیقی در دست نیست، اما چون در تجارب‌الامم (1: ج 2، ص 136ـ 137) به طول مصاحبت و کثرت مجالست خود با ابومحمد مهلبی وزیر معزّالدوله بویهی (وزارت: 339-352) اشاره کرده است و نیز در جای دیگر خود را، در همان تاریخ، مصاحب وزیر می‌شمرد (1: ج 2، ص 146)، شاید در حوالی سنه 320 متولد شده باشد.
از دوران رشد ابوعلی اطلاع چندانی در دست نیست. چنان‌که خود می‌گوید در جوانی به تشویق پدر به ادب و شعر روی آورده (2: 49-50) و به مطالعه استطاله‌الفهم جاحظ پرداخته است (5:3) و در آن از وجود جاویدان خرد هوشنگ شاه آگاه گردیده است. به گفته ابوحیّان، مسکویه در آغاز کار سخت در اندیشه کیمیاگری بود و آن را نزد ابوطیّب کیمیایی رازی می‌آموخت (4: ج 1، ص 35). وی شیفته کتابهای محمدبن زکریای رازی و جابربن حیّان بود، و به تاریخ نیز توجه داشت و تاریخ طبری را نزد ابن‌کامل، که از مصاحبان محمدبن جریر طبری بود، فراگرفت. علوم اوایل (دانش یونان) را هم نزد ابن خمّار آموخت. وی در این علوم، به‌ویژه در منطق و پزشکی، دستی قوی داشت چنان‌که او را "بقراط دوم" گفته‌اند (15:3 ـ 16).
گویا ابن مسکویه، پس از کسب دانش بسیار، حلقه‌ها و مجالسی ترتیب داده و در آنها به تدریس پرداخته است. ابوسلیمان ضمن بر شمردن آثار وی می‌گوید که این آثار در جلسات تدریس، نزد او، خوانده می‌شد (347:5).
برخی مسکویه را از استادان ابوحیّان شمرده و کتاب الهوامل و الشوامل را که پاسخ مسکویه به پرسش‌های ابوحیّان است، دلیلی بر این مدعا دانسته‌اند (8: ج 1، ص 31).
مسکویه ظاهراً پس از گذراندن بیست ساله نخست عمر خود در ری (9: ج 1، ص 254)، به بویهیان بغداد پیوست و حدود دوازده سال مصاحب و ندیم خاص ابومحمد مهلبی، وزیر معزّالدوله بود (346:5-347). آن‌گاه هفت سال (353-360) در خدمت و مصاحبت ابوالفضل ابن‌عمید، وزیر رکن‌الدوله بویهی زیست و خازن (کتابدار) کتابخانه او در ری بود (347:5). از آن پس ظاهراً به خدمت ابوالفتح ابن‌عمید، وزیر رکن‌الدوله و مؤیّدالدوله پیوست و چون ابوالفتح به قتل رسید مسکویه از خدمت به صاحب‌بن عبّاد، وزیر جدید مؤیّدالدوله، سرباز زد (7: ج 1، ص 96). وی سپس در شیراز به عضدالدوله، سلطان بزرگ آل بویه، پیوست و در زمره ندیمان و رسولان او در آمد و کتابدار کتابخانه و مسئول بیت‌المال وی شد و تا مرگ عضدالدوله در همین شغل ماند (347:5؛ 6: ج 3، ص 159). به نوشته مقدسی، همه مصنّفات زمان در کتابخانه او گرد آمده بود (449:12). او خود نیز به گنجوری مالی برای عضدالدوله اشاره‌ای کرده و تجارب‌الامم را به نام او نوشته و، در مقدمه آن، خود را از کارگزاران ویژه او خوانده است (1: ج 1، ص 51-53).
چون صمصام‌الدوله جانشین پدر شد، مسکویه با او پیوندی نزدیک یافت (347:5) و در مجالس علمی و فرهنگی ابن‌سعدان، وزیر صمصام‌الدوله، حاضر می‌شد. به گفته ابوسلیمان، وی پس از صمصام‌الدوله، همچنان در خدمت بزرگان دیگر دربار ری بود (347:5). در آغاز کار، با گروهی از دانشمندان، از جمله ابن‌سینا و بیرونی، در خدمت خوارزمشاه بود و در آنجا از پیوستن به سلطان محمود که آن گروه را از خوارزمشاه طلب کرده بود خودداری کرد (6: ج 3، ص 159).
ابن مسکویه آثار بسیاری شامل کتاب و رساله در زمینه‌های مختلف نظیر تاریخ، اخلاق، فلسفه، کیمیا، و داروشناسی دارد و قطعاتی نیز از اشعار عربی و وصایای او بر جای مانده است. بخشی از این آثار به چاپ رسیده و بخشی به‌صورت خطی موجود است، شماری از آثار وی نیز تاکنون یافت نشده است.
ابن مسکویه روزهای آخر عمر را در اصفهان گذراند و در 421ق. در آن شهر چشم از جهان فرو بست و همانجا نیز مدفون شد. محل دفن او مورد اختلاف است (9: ج 1، ص 257؛ 10: ج 2، ص 540؛ 11: ج 8، ص 208).
مآخذ: 1) ابن مسکویه، احمدبن محمد. تجارب‌الامم. به کوشش ابوالقاسم امامی. تهران: سروش (انتشارات صداو سیما)، 1366؛ 2) همو. تهذیب الاخلاق. به کوشش قسطنطین زریق. بیروت: الجامعه الامیرکیه فی بیروت، 1966 م. = 1386 ق. = 1345؛ 3) همو. جاویدان خرد (الحکمه الخالده). به کوشش عبدالرحمن بدوی. تهران: 1358؛ 4) ابوحیّان توحیدی، علی بن محمد. الامتاع و المؤانسه. به کوشش احمد امین و احمد زین. قاهره: لجنه التألیف و الترجمه و النشر، 1942م = 1361 ق. = 1320؛ 5) ابوسلیمان سجستانی، محمدبن طاهر. صوان الحکمه و ثلاث رسائل. به کوشش عبدالرحمن بدوی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران، 1974 م. = 1394 ق. = 1352؛ 6) امین، محسن. اعیان‌الشیعه. به کوشش حسن امین. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1983 م. = 1403 ق. = 1361؛ 7) ثعالبی، عبدالملک بن محمد. تتمه الیتیمه. به کوشش عباس اقبال آشتیانی. تهران: مطبعه فردین، 1353؛ 8) حوفی، احمدمحمد. ابوحیان التوحیدی. قاهره: 1376 ق. = 1335؛ 9) خوانساری، محمدباقر بن زین‌العابدین. روضات‌الجنات. تهران: اسلامیه، 1390 ق. = 1348؛ 10) قمی، عباس. سفینه بحار الانوار. تهران: 1355؛ 11) مدرس، محمدعلی. ریحانه‌الادب. تبریز: چاپخانه شفق، 1349؛ 12) مقدسی، محمدبن احمد. احسن التقاسم. لیدن: بریل، 1906 م. = 1324 ق.